Πλυσταριά Μαθιά

Τα πλυσταριά ήταν τα πλυντήρια μίας άλλης εποχής. Μία δημόσια υποδομή, απολύτως αναγκαία μέχρι και τα μέσα του προηγούμενου αιώνα που σήμερα αποτελεί ένα ιδιαίτερο μνημείο, παρουσιάζοντας μία ανθρώπινη δραστηριότητα που η τεχνολογία έχει αφήσει πίσω της για πάντα.
Τα πλυσταριά του Μαθιά χτίστηκαν το 1852 εις μνήμην του τότε δημάρχου Αντρέα Μάζη και ήταν μία από τις σημαντικότερες υποδομές του χωριού. Νερό υπήρχε μόνο σε συγκεκριμένα σημεία στο χωριό, όπως στον Ντούρακα, την Κατώβρυση και υδραγωγείο και φυσικά ούτε λόγος για σύστημα ύδρευσης όπως σήμερα.
Ήταν άρρηκτα συνδεδεμένα με την ζωή των γυναικών της Κύθνου. Πέρα από χώρο απαραίτητο για τη μπουγάδα του νοικοκυριού, τα πλυσταριά αποτέλεσαν και χώρο κοινωνικών συναναστροφών μεταξύ των γυναικών, αφού εκεί μαζεύονταν όλες μαζί και έλεγαν για τις χαρές και τον πόνο τους ή και τα νέα του χωριού. Δίπλα από τα πλυσταριά υπάρχει το ξωκλήσι της Παναγίας του Μαθιά. Λέγεται ότι χτίστηκε για να προστατεύει τα πλυσταριά και το νερό από τις νεράιδες. Οι ήχοι της φύσης και οι ομιλίες από μακριά, έκαναν τις γυναίκες να πιστεύουν ότι υπήρχαν νεράιδες.
Το πλύσιμο των ρούχων δεν ήταν εύκολη υπόθεση εκείνα τα χρόνια. Οι νοικοκυρές φορτωμένες με τα κοφίνια τους γεμάτα ρούχα, έφευγαν ξημερώματα προκειμένου να προλάβουν μία θέση στις γούρνες. Έμεναν αρκετές ώρες εκεί, καθώς μετά το πλύσιμο, τα ρούχα έπρεπε να απλωθούν να στραγγίζουν γιατί από το βάρος του νερού δεν μπορούσαν να κουβαληθούν. Στη συνέχεια τα μετέφεραν πίσω στο σπίτι για να στεγνώσουν και να σιδερωθούν.
Πέρα από το πράσινο σαπούνι, εκείνα τα χρόνια οι νοικοκυρές είχαν δύο ακόμη «συμμάχους» στο πλύσιμο των ρούχων: τον κόπανο, ένα βαρύ ξύλο με το οποίο κοπάνιζαν δυνατά για να πάει η σαπουνάδα παντού και την στάχτη από τα τζάκια τους, η οποία λειτουργούσε ευεργετικά στην αντιμετώπιση των λεκέδων.
Τα πλυσταριά άρχιζαν να εγκαταλείπονται σταδιακά τη δεκαετία του ’60, όπου το χωριό απέκτησε δίκτυο ύδρευσης. Αρκετά νοικοκυριά απέκτησαν τη δική τους οικιακή εγκατάσταση με γούρνες από τσιμέντο. Αργότερα ήρθαν και οι πλαστικές σκάφες. Από τη δεκαετία του ’70 και μετά άρχισαν να μπαίνουν στα νοικοκυριά και τα πλυντήρια και έτσι τα πλυσταριά πέρασαν στη λήθη.